Tonsillectomie: alles wat je moet weten

Een tonsillectomie is een ingreep die vaak wordt uitgevoerd. Het is een van de meest voorkomende operatieve behandelingen bij kinderen, waardoor veel volwassenen zonder amandelen door het leven gaan.  

Desondanks weten maar weinig mensen wat een tonsillectomie precies inhoudt of wat de taak van de amandelen eigenlijk is.

Hoeveel weet jij over deze veelvoorkomende ingreep? De onderstaande informatie kan je helpen om een weloverwogen beslissing te nemen, voordat je je eigen amandelen of die van je kind laat verwijderen.

Wat is de betekenis van tonsillectomie?

Voordat je aan tonsillectomie begint, is het belangrijk om de betekenis te begrijpen en wat deze ingreep precies inhoudt. Een tonsillectomie is een operatie waarbij de keelamandelen in zijn geheel worden verwijderd. Indien slechts een gedeelte van de keelamandelen wordt weggehaald, spreek je van een tonsillotomie.

Je keelamandelen bevinden zich achterin de mondholte. Het zijn zachte weefselkussentjes die een belangrijke rol in je immuunsysteem spelen. Zie ze als een soort poortwachters voor je keel, die je lichaam beschermen tegen ziekteverwekkers die via je mond binnendringen.

De vroegst bekende gevallen van verwijdering van de keelamandelen werden aangetroffen in Hindoegeschriften van zo’n 3000 jaar geleden. Al in de eerste eeuw voor Christus voerden Romeinse artsen de eerste gedocumenteerde tonsillectomiën uit.

In de loop van de tijd raakte de ingreep voortdurend in en uit de mode. Halverwege de 20e eeuw werd de tonsillectomie in de Verenigde Staten beschouwd als de gouden standaard voor het behandelen en voorkomen van verschillende aandoeningen, van een slechte adem tot chronische keel- en oorpijn. Dit zorgde ervoor dat artsen over de hele wereld deze visie in rap tempo overnamen.

In de jaren 1950 tot 1970 werd de tonsillectomie aangeprezen als een wondermiddel tegen luchtwegeninfecties bij kinderen. Volgens wetenschappelijk onderzoek werden in 1967 bij 120 op de 10.000 kinderen de amandelen verwijderd. In Nederland werd zelfs meer dan de helft van de kinderen aan de amandelen geopereerd, ondanks kritiek van KNO-artsen. 

In de decennia daarna nam dit aantal wereldwijd sterk af. In 1998 ondergingen nog maar 65 op de 10.000 kinderen een tonsillectomie. Hoewel de ingreep nog steeds nergens ter wereld zo vaak plaatsvindt als in Nederland, daalt ook hier het aantal operaties sinds het verschijnen van nieuwe richtlijnen in 2010. In de medische wereld staan de voordelen van deze ingreep tegenwoordig ter discussie en wordt de tonsillectomie niet meer zo vaak medisch noodzakelijk geacht.

Waarom verwijderen mensen hun amandelen?

Artsen kijken tegenwoordig met een andere blik naar de tonsillectomie dankzij een beter begrip van de amandelen. Maar waarom laten sommige mensen hun keelamandelen dan toch verwijderen?

Over het algemeen worden amandelen alleen geknipt als:

• Ze de stroom van zuurstof door de keel belemmeren
• De patiënt meerdere infecties in een korte periode doormaakt

Andere zeldzame aandoeningen waarbij het noodzakelijk is dat de amandelen worden verwijderd, zijn bijvoorbeeld abcessen of kanker. Ook in gevallen waarbij een chronische infectie niet reageert op gangbare antibioticakuren, kan een (gedeeltelijke) tonsillectomie noodzakelijk zijn.

Hoe verwijderen ze amandelen?

Een tonsillectomie wordt uitgevoerd door een chirurg met behulp van een van de volgende methoden:

• Scalpel (om weefsel weg te snijden)
• Elektrochirurgie (waarbij een laser wordt gebruikt om weefsel weg te branden)
• Ultrasone chirurgie (waarbij ultrasone trillingen worden gebruikt om weefsel weg te snijden)

Je hoeft je geen zorgen te maken over pijn tijdens een tonsillectomie, want de ingreep vindt onder volledige narcose plaats. Dit houdt in dat je bewusteloos bent en dus geen pijn voelt. De operatie is snel voorbij en aangezien het een poliklinische ingreep is, kun je over het algemeen op dezelfde dag naar huis.

Hoe herstel je van een tonsillectomie?

Helaas is het herstel na een tonsillectomie vaak een pijnlijk en langdurig proces. Het kan tot wel twee weken duren voordat je keel volledig genezen is en de pijn verdwijnt.

Hoewel je medicijnen kan nemen om de pijn te verlichten, blijft het verwijderen van je amandelen een vervelende ingreep. Daarom is het belangrijk om veel rust te nemen en minimaal een week alleen vloeibaar of zacht voedsel te eten. Vast voedsel kan de wond namelijk beschadigen, een infectie veroorzaken of de genezing vertragen.

Afhankelijk van de voedingsmiddelen die je mag eten en hoe lang je herstel duurt, kan een tonsillectomie er ook voor zorgen dat je in een korte periode te veel gewicht verliest. Houd rekening met verschillend herstelduur voor kinderen, volwassenen en seniore.

Wat zijn mogelijke complicaties na een tonsillectomie?

Naast het pijnlijke, trage herstel kunnen er ook enkele milde tot ernstige complicaties optreden na het verwijderen van de keelamandelen, die vooral gevaarlijk kunnen zijn bij kinderen.

Complicaties en risico’s van een tonsillectomie zijn onder andere:

• Keelpijn of keelonsteking
• Misselijkheid, braken en andere bijwerkingen van de narcose
• Moeite met eten of weigeren om te eten
• Naloeding
• Infecties
• Zwelling in de keel die de luchtwegen kan blokkeren 
• Hoesten

Vanwege de risico’s die een tonsillectomie met zich meebrengt, pleiten steeds meer artsen, zorgverleners en onderzoekers voor een alternatieve behandeling.

Maar is er ook een manier om zelf te voorkomen dat je amandelen moeten worden verwijderd?

Hoe kun je een tonsillectomie voorkomen?

Ondanks het hardnekkige idee dat het ‘er gewoon bij hoort’, is het verwijderen van de amandelen niet normaal en zeer zelden noodzakelijk. Je amandelen hoeven alleen geknipt te worden als ze ernstige klachten veroorzaken en de ingreep medisch noodzakelijk is.

Als je last hebt van keelpijn of ontstoken amandelen, maak dan meteen een afspraak met je huisarts. Door de klachten zo snel mogelijk te behandelen, kun je complicaties voorkomen. Als je huisarts een antibioticakuur voorschrijft om een bacteriële infectie te bestrijden, maak de kuur dan altijd af.

Een goede mondhygiëne is ook een manier om een tonsillectomie te voorkomen. Door je amandelen regelmatig te spoelen en je mondholte goed schoon te houden, blijven je amandelen gezond en loop je minder risico op een infectie.

Het onnodig verwijderen van de amandelen kan leiden tot pijn, infecties en school- of werkverzuim. Bovendien zijn je amandelen de eerste verdedigingslinie van je immuunsysteem tegen ziekteverwekkers. Kies daarom voor een preventieve aanpak door je amandelen goed schoon te houden.